“Je kunt toch niet alles op Europa schuiven”, protesteerde ik. “Ook op andere continenten waren de daden niet bepaald fraai. Denk maar aan bijvoorbeeld het aandeel van Japan tijdens de tweede wereldoorlog…”
Merlijn zuchtte. “De mens zal nooit de perfectie benaderen, maar je zult toch moeten toegeven dat de oorzaak van de ver doorgedreven kolonisatie in de 19de eeuw en beide wereldoorlogen in de 20ste, te danken waren aan de hebzucht die in Europa algemeen opgang vond. De meesten op dat continent waren het er wel mee eens dat hun welvaart kon worden aangevuld door anderen ver van huis uit te buiten, of dat hier en daar wat lesjes moesten worden geleerd om vermeend onrecht uit het verleden recht te zetten. Zonder Europa hadden deze gebeurtenissen nooit plaats gevonden, en had Japan zich dus ook niet gestort in een oorlog die er niet was.”
Ik knikte beschaamd. “Maar de Culturele revolutie in China dan?” probeerde ik nog.
“Ook het communisme als doctrine is van Europese makelij, evenals de verminking van het theoretische model ervan, wat Mao op het idee bracht om een lap grond als China naar zijn hand te zetten, al liep ook daar de feodale voorgeschiedenis op zijn eind. Het had allemaal veel minder bloedig gekund, en nog belangrijker: met veel minder nadelige gevolgen voor het vervolg van de wereldgeschiedenis met als absolute uitschieter de daaruit voortvloeiende hegemonie van de Verenigde Staten die op haar beurt voor nog meer verdeeldheid in de wereld zorgde. Allemaal een uitvloeisel van de overdreven hebzucht die vooral in Europa tijdens de 19de eeuw zo’n hoge vlucht nam dat anderen er wel in mee moesten worden gezogen omdat ze anders het gevoel hadden om vooral op economisch gebied ver achter te blijven. Verandering was noodzakelijk. Het feodale had zijn hand ver overspeeld ten koste van de burger die het bestuurde, maar het had veel geleidelijker gekund. De visies van Proudhon en Bakoenin hadden een beter alternatief kunnen zijn als ze niet door de hebzucht van de bourgeoisie waren neergemaaid en te kijk gezet als kwaadaardig, met als gevolg een nog grotere dan de voorspelde chaos en een nog gemenere vorm van kwaadaardigheid die haar hoogmis in de dertiger en veertiger jaren vierde, en niet alleen in Duitsland zoals algemeen wordt gedacht. Het was Europees gedachtegoed dat zich over het totale continent uitstrekte en dat de hele wereld in haar voegen deed kraken, waarvan we nog steeds niet zijn verlost, want ook de huidige onlusten en het daaruit voortvloeiende populisme zijn een rechtstreeks gevolg van de expansiedrang van het Europa in de 19de eeuw.”
“De kolonisatie begon toch vroeger?”
“Zeker, maar in het begin ging het nog vooral om handel, al waren veel daden van bijvoorbeeld Spanjaarden of Engelsen niet bepaald fraai te noemen, om over het slavenhalers verleden van onder andere Hollanders en Vlamingen maar te zwijgen. Gebiedsuitbreiding en onderdrukking waren in het begin echter geen prioriteit, werden vaak zelfs afgewezen omdat men wel besefte dat het op termijn verrekt lastig is voor een kleinere mogendheid om een grotere te overheersen. Die oogkleppen werden pas later opgezet omdat men geloofde in de eigen onfeilbaarheid die, zo beweerde men, hen ook nog van godswege was toebedeeld. De werkelijke drijfveer was pure hebzucht en machtswellust die tenslotte zelfs ondergeschikt werd gemaakt aan het voordeel van het handeldrijven, waardoor, hoe voorspelbaar, diezelfde koloniën een blok aan het been werden omdat ze uiteindelijk meer kostten dan ze opbrachten.” Merlijn zuchtte nog maar eens. “Er is heel wat werk te doen om het verleden zodanig glad te strijken dat het voor iedereen weer een min of meer acceptabele situatie wordt. Daaraan werken de Wachters, maar kwaad is snel geschied. Het opruimen ervan duurt heel wat langer.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten