POPULISME
Onderbuik-denken ontstaat in een sfeer van onbegrip en zelfbescherming, en is de voorbode van de werkelijke angst voor onheil dat te groot is om te bevatten. Zo reageren mensen wanneer er teveel niet begrepen factoren tegelijk op hen afkomen.
Ze voelen de naderende catastrofe, kunnen die niet benoemen, en kiezen voor versimpeling om zichzelf gerust te stellen. Een laffe vorm van denken, vluchtgedrag, om de oorzaken die ze vaak zelf zijn of bewerkstelligen, niet onder ogen hoeven te zien.
Voor wie de geschiedenis erop napluist weet dat populisme altijd voorafgaat aan omwenteling die meestal voor het totaal van de betrokkenen niet veel goeds brengt. Volksmenners spelen hier handig op in, appelleren aan het gevoel, niet eens omdat zij zelf zo denken of voelen, maar vaak puur om het eigen gewin.
Soms komt daar zowaar iets goeds uit voort, en noemen we het revolutie, maar meestal betekent het een wisseling van de macht die ook op de korte termijn niet datgene brengt wat door polarisatie wordt verwacht, en pakt het, behalve voor de nieuwe, vaak tijdelijke, machthebbers, over de hele lijn negatief uit. Logisch, omdat populisme nooit werkelijke oplossingen biedt voor de heersende onvrede waar het uit voortkomt. Het gaat vooral over gemakzuchtig schuldigen aanwijzen voor een complexe situatie, waarvan het begin van het werken aan oplossingen pas gebeurt nadat het kwaad is geschied.
Meestal gaat het gepaard met een stijgende escalatie van geweld, met uiteindelijk het verlies van veel mensenlevens.
Ons huidige tijdsgewricht kent veel populisme, waar ook heersende machthebbers zich schuldig aan maken in de hoop de greep op de massa niet helemaal te verliezen. Het principe van meehuilen met de wolven in het bos.
Op zichzelf is dit niet zo belangrijk en van voorbijgaande aard, ware het niet dat de menselijke populatie mondiaal in een fase zit waarin zoveel factoren tegelijk een rol spelen die bedreigend kunnen zijn, dat het voor individuele naties onmogelijk is oplossingen te vinden. Vreedzame samenwerking is meer dan ooit nodig, en het toenemende populisme is daarbij een gevoelige streep door de rekening. Het haalt wat gevreesd wordt alleen maar sneller dichterbij.
Domme uitbuiters maken van de huidige tendens misbruik. In plaats van de rangen te sluiten om de werkelijke problemen het hoofd te bieden, scheppen ze door polarisatie problemen bovenop problemen. Het sluiten van grenzen, of het schuldig bevinden van hele volksgroepen lost werkelijk niets op. Integendeel: afzondering beschermt niet, maar verzwakt op velerlei terreinen. Voor afscheiding is de mensheid inmiddels teveel verweven, en de belofte: “terug naar gisteren”, is niet alleen een leugen, maar een gevaarlijke bovendien.
Ook muren bouwen is geen optie. Vraag het de Chinezen of Berlijners, en behalve een monument, zichtbaar vanuit de ruimte, hou je er op de duur echt niks aan over, behalve onvrede die jaren kost om weer glad te strijken.
Wat bezielt mensen om telkens terug te grijpen op zaken die in het verleden hun negatieve waarden veelvuldig hebben bewezen? En toch vinden ze telkens miljoenen medestanders, terwijl de geschiedenis bol staat van zulke funeste vergissingen. We zouden beter moeten weten!
De toenemende polarisatie is niet alleen een plaag, maar een heuse bedreiging, juist omdat ze zo wijd vertakt en mondiale proporties heeft aangenomen. Leiders met dictatoriale trekken vinden en verbinden zich, en de wereldbrand die zou kunnen ontstaan onder dergelijke allianties is onvoorstelbaar en niet te beschrijven. En vergeet hierbij niet dat Hitler’s Duitsland in de dertiger jaren door de latere geallieerden ook als bangmakerij werd afgedaan. “Niets aan de hand mensen, die verdwijnt wel weer”, en dat deed hij tenslotte, met achterlating van een hevig ontwrichte wereld. Dat was de uitkomst van een in beginsel, relatief plaatselijk fenomeen, en niet te vergelijken met de huidige populistische toename wereldwijd. Ik mag er niet aan denken in een wereld wakker te worden geregeerd door Wilders, LePen, Putin, Trump en Sadat; en dan noem ik nog geen 10% van de huidige populisten met ambities.
Hoe dit tij te keren spreekt voor zich: iedereen stemmen, maar vooral niet voor diegenen met zelfs de meest minimale populistische boodschap. Dit probleem ontstaat namelijk pas wanneer we massaal geloof hechten aan hun reactionaire praatjes over vroeger was alles beter, waarbij bovendien een vroeger wordt geschetst dat nooit heeft bestaan.
Want hoe zat dat ook alweer toen gastarbeiders, zigeuners, joden… de schuld kregen van wat nu moslims, vluchtelingen, asielzoekers… wordt verweten, en de welvaart die pas werkelijk in een stroomversnelling kwam toen de grenzen werden ontsloten, al heeft die vlucht een negatieve keerzijde. Maar dat bedoelen populisten niet: de welvaart moet volgens hun boodschap blijven zoals die is, en liefst groeien, maar hoe zij dat denken te realiseren vanaf een dichtgetimmerd eiland, wordt er niet bijverteld. Dat is namelijk onmogelijk, en om maar een klein voorbeeld ter zijde te noemen: door opnieuw heffingen (invoer, declaratiekosten, enz.) aan de grens, worden artikelen, geproduceerd buiten de individuele naties, zoveel duurder, dat ze voor de onderste inkomenslagen onbetaalbaar worden. Dus vergeet die nieuwste smartphone e.a. gadgets die nu dagelijks te goedkoop over de toonbank gaan. Terug naar een prijsniveau van, pakweg, de jaren zestig, met een bestedingsniveau dat, t.o.v. toen, +30% lager ligt, levert gegarandeerd een nog grotere armoede dan die van dit ogenblik; ook binnen de welvaartslanden.
Dus: “Henk en Ingrid”, als je je op termijn zelfs geen koffie op een terras wilt kunnen veroorloven, stem dan vooral populistisch. De onderbuik die nu knaagt zul je zo wel aan het knorren krijgen.
De onderwerpen waaraan populisten zich ophijsen hebben ook weinig te maken met de uitdagingen waar de mensheid voor staat. Dat zijn logische voortvloeisels van een nog maar pas gemondialiseerde maatschappij, en als zodanig niet aan banden te leggen of terug te dringen; zo min je een baby terug kunt duwen in het moederlijf. Alleen een totale ineenstorting kan ongedaan maken wat de voortschrijdende geschiedenis heeft gebracht. Maar dat wil niemand, en populisten wel in het minst.
Bovendien zijn alle ontwikkelingen in de laatste decennia ook niet per se slecht, maar tijdens een brouwproces vindt gisting plaats, en dat daarbij sommige vrijgekomen dampen niet lekker ruiken, is ten eerste een kwestie van smaak, en verder… onvermijdelijk!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten