De mens in de aanval en/of de verdediging, is niet alleen een beeld van alle tijden, maar ook een dat begint in de vroegste jeugd. Baby’s hebben het nog niet, maar vanaf de peuterleeftijd ontstaat de drang om te vernietigen en pijn te doen.
Wat is dat met de mens, die wens tot destructie en zelfdestructie? Waarom trekken peuters vliegen de vleugels uit, vertrappen kinderen met veel plezier een kever, of meppen ze elkaar de ogen blauw om het bezit van een bal? Ik weet niet of de psychologie daar een eensluidend antwoord op heeft, maar in elk geval is “overblijfsel van een verdedigingsmechanisme uit de oertijd” mij te gemakkelijk.
Wij zijn eigenlijk helemaal geen aangename wezens, objectief beschouwd. De enige met een cognitief vermogen, dat we gebruiken om te liegen, bedriegen, martelen en moorden, met de huidige vorm van oorlog voeren als voorlopige hoogmis. Alleluja: de mens en zijn fantasie om te vernietigen!
De meeste technische ontwikkelingen, die wij vooruitgang noemen, ontstaan binnen een militair strategisch kader, om aan te vallen dus, of om een eventuele aanval te pareren. Een van de belangrijkste van zulke gebruiksvormen op het moment is het internet. De mensheid verbinden is een oorspronkelijk nooit bedoeld neveneffect van een systeem, ontwikkeld en ontworpen om de vijand te slim af te zijn, en strategische communicatielijnen te vereenvoudigen en te verkorten.
Je hoeft ook maar naar het film- en spelaanbod te kijken dat onze hoogste culturele ontwikkeling verheerlijkt: het is kapotschieten wat de klok slaat; weliswaar altijd de slechterik, maar wie is dat in godsnaam? Bovendien winnen slechteriken ook nog vaak, zoals ene Hitler gedurende een jaar of tien, en het kostte miljoenen mensenlevens om hem uiteindelijk op de knieën te krijgen. De superheld uit de film keek waarschijnlijk toevallig de verkeerde kant op, of was met vakantie de twaalf jaar dat het Oostenrijkse snorretje aan de macht was.
Komt er dan niks goeds uit het fenomeen mens? Jazeker, en vooral wanneer we er ons voordeel mee kunnen doen. Objectief, en vanuit vogelperspectief hebben we vooral ellende voor deze planeet gebracht, zoals het terugdringen van de habitat voor andere levensvormen, het laten verdwijnen van soorten, en het vergiftigen van het milieu in de meest brede zin; en wij vinden dat de normaalste zaak, de planeet is er immers voor ons! De voordelen gecreëerd zijn er vooral voor onszelf, en voor dat principe hebben we zelfs een term bedacht: egoïsme!
Wat is dan in vredesnaam de bedoeling van onze aanwezigheid hier? Een pervers experiment om te zien hoe lang het duurt voor een hele planeet om zeep kan worden geholpen, of moeten we nu eindelijk maar eens onze mogelijkheden aanspreken om opbouwend te werk te gaan, en dan niet alleen voor onszelf.
Daar schuilt het probleem: “met inachtneming van het andere”, lijkt niet in ons vocabulaire te passen. Zelfs de andere mens is vaak al een stap te ver, laat staan een andere levensvorm.
In menselijke verhoudingen onderling, is “macht” regelmatig een onoverkomelijk struikelblok. Macht wordt gesmaakt en ondergaan. Tussen twee willekeurige individuen waar de biologische verschillen zo goed als nihil zijn, kan de persoonlijkheid levensgroot verschillen. Niet alleen in de menselijke beleving, maar ook dieren reageren anders op verschillende personen. Op die combinatie van verschillen baseren we het machtsgevoel en de machtsbeleving, aangevuld met uiterlijkheden als rijkdom of aanzien. Een subjectieve cocktail die menselijk leven en lijden goeddeels bepaalt.
Een natuurlijk gegeven; de leider van het pact? Maar in een roedel of troep zie je nooit dat de leider zijn macht misbruikt. Bij mensen daarentegen is het eerder regel dan uitzondering. Verantwoordelijkheid gepaard aan macht schijnt bij mensen een onnatuurlijke combinatie; de macht lijkt er alleen voor zichzelf en niet voor de ander. “Macht corrumpeert”, is een uitspraak die niet in het niets is ontstaan.
Het is niet zo dat onze meest intelligente exemplaren die macht bekleden; mensen die de draagwijdte van hun daden kunnen inschatten. Vaak integendeel, zijn het opportunisten die van zichzelf geloven dat ze qua intelligentie aan de top staan, terwijl ze in werkelijkheid niet meer zijn dan handige boerenpummels. De samenhang waarbij wijsheid leidt, is volkomen zoek.
Dit speelt op het politiek toneel, waardoor er steeds meer steeds minder geloof aan wordt gehecht, en verklaart daarnaast waarom hele volksstammen hoofdschuddend het dagelijkse nieuws consumeren, omdat ze niet willen en niet kunnen begrijpen waarom er weer zoveel slachtoffers zijn gevallen.
Gewezen machthebbers die voor een tribunaal verschijnen om zich te verantwoorden, wekken meestal de indruk dat ze nauwelijks tot tien kunnen tellen, en staren vol onbegrip in de ruimte omdat ze werkelijk niet begrijpen waarom hun dit wordt aangedaan. Volkomen a-moreel lijkt steeds vaker macht te bekleden, wat natuurlijk niet bepaald bevorderlijk is voor het voortbestaan van onze soort.
Ooit dacht men dat dit soort uitwassen alleen konden gedijen binnen een dictatuur, maar veel van de huidige dictatoriale machthebbers werden in beginsel democratisch gekozen, wat aangeeft dat ook het politiek spel zoals gekend, in de tegenwoordige tijd is uitgespeeld.
Is er dan geen oplossing voor dit meervoudige en complexe probleem? Jawel, en die oplossing is net als op economisch vlak: kleinschaligheid, waarmee ik niet bedoel dat we grootschalige verworven verbanden zoals de EU moeten opheffen. Wel echter moet dit soort instituten hun macht over mensen worden ontnomen, die aan kleinere verbanden, zoals steden bijvoorbeeld, moet worden gegeven, waar de focus inzake menselijk beleid dient te liggen, omdat daar de lijnen kort en individueel zijn, i.p.v. het abstraheren van de mens in aantallen en grafieken, die juist als voedingsbodem dienen voor de huidige wereldwijde malaise.
Dit betekent dat landen, nationaliteiten en hun politieke structuren verdwijnen, wat uiteindelijk inhoudt dat de samenhang in de wereld vergroot. Kleinere beleidslijnen, met een grotere en mondiale cohesie is wat de mens nodig heeft, om te vermijden dat brandhaarden escaleren zoals zij op dit ogenblik doen.
Natuurlijk is dit een theoretische denkoefening, en zal het praktisch lastig te implementeren zijn, maar het huidige op haar beloop laten kan uiteindelijk heel goed betekenen dat de mensheid in een “Mad Max” scenario terecht komt, met een gedesintegreerde samenleving van onderling elkaar bestrijdende groepen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten